Bu yazıda şöyle bir şey görmeyeceğinizi söyleyebilirim. “ Evet hava çok sıcak ama işte güvenlik için mutlaka koruyucu ekipmanlarımızı giyinmeliyiz. ”
Bunu zaten herkes biliyor. Mesele bu değil mesele tamamen fizik ile ilgili.
Neden Terleriz?
Vücudumuz terleyerek ısıyı düzenler. Ter vücuttan cildimizin yüzeyine salındığında, buharlaşma meydana gelir. Buharlaşma vücudu soğutan birincil yöntemdir.
Yani motosiklette termostat neyse de terde Vücudun termostatıdır.
Bildiğiniz üzere buharlaşma her sıcaklıkta olur. Vücudun kendi sıcaklığı ise beden üzerindeki teri buharlaştırmak ister bu esnada da bizden ısı enerjisi alır.
Bir gram suyu buharlaştırmak için yaklaşık enerji 580 kcal gerektirir. Bu enerji vücuttan ısı şeklinde çekilir. Böylece ter buharlaştıkça ısıyı çeker ve sizi soğutur.
Buradaki 580 kalori yemekten aldığımız kaloriler gibi hesaplanmıyor ısı enerjisi olarak hesaplanıyor.
Konveksiyon
Konveksiyon nedir?
https://tr.wikipedia.org/wiki/Konveksiyon
Motosiklet ceketimiz ve pantolonumuz ne kadar iyi havalandırılmış ve yazlık olursa olsun. Trafik ışıkları veya trafik gibi engeller için durduğumuzda terlemeye başlayacağız. Ama motosiklet bir kez daha hareket ettiğinde bu ter için minnettar olacaksınız.
Bu olay konveksiyon adı verilen işlemle açıklanabilir. Konveksiyon vücudu çevreleyen hareketli hava yoluyla enerji transferidir. Hava ve cilt fark farklı sıcaklıklarda olduğunda olduğun da , ısı transferi daha yüksek yere doğru gerçekleşir. Isı ter yoluyla vücuttan çekildiğinden, havayı doğrudan cildin etrafında ısıtır.
Rüzgar bu havayı deriden uzaklaştırır, sürekli olarak daha soğuk hava ile değiştirir. Böylece cildin yüzeyinden sürekli ısı çeker. Biz bunu telaffuz ederken genellikle rüzgar serinliği şeklinde adlandırıyoruz.
Ama bilmediğiniz kısım burada başlıyor..
Hava sıcaklığı 33 derecenin üzerindeyken rüzgar düşündüğünüz şekilde vücudu soğutmaz , ısıtır. Hava sıcaklığı cilt sıcaklığınızdan daha yüksek olduğunda ısıtma etkisiyle karşı karşıya kalırsınız.
Özellikle uzun yollarda Yüksek hava sıcaklıklarında ve yüksek hızlarda seyahat ederken , konveksiyon yoluyla vücuda giren ısı miktarı önemli ölçüde artar.
Böyle bir sıcaklık yaşarken daha fazla kıyafet giymenin kötü bir olduğunu düşünüyorsanız aslında yanılıyorsunuz.
Rüzgâr kırıcı malzeme giymek, konveksiyon yoluyla vücuda verilen ısı miktarını önemli ölçüde azaltır. Böylece vücudunuzun buharlaşma yani terleme yoluyla kaybetmesi gereken su ve ısı miktarı azaltılmış olur. Yani ilk aklınız gelenin aksine giyinmek su kaybınızı azaltır.
Fizik açısından bakıldığında mantıklı olan ama bu prosedürün dikkat etmediği tek nokta mont içerisinde terleyen sürücüye sinen ter kokusu miktarının normalden maalesef daha fazla olmasıdır. Artık deodorant sık sık banyo gibi kişisel hijyen miktarını arttırmak sizinle ilgili bir konu.
Ele almadığımız noktalar var bazı insanların ter bezleri çalışmaz veya diğer insanlara göre daha az çalışır. Bu insanların giyinmesi daha da önemlidir çünkü soğutma sistemlerinde diğer insanlara göre biraz daha verim kaybı olduğu söylenebilir.
Güneş çarpması nedir
Güneş ışınlarının en dik açı ile geldiği yaz ayları başta olmak üzere yüksek derecede sıcaklıklarda güneş ışığı altında fazla kalma nedeniyle vücut ısısının anormal seviyelere çıkması güneş çarpması olarak adlandırılmaktadır. Vücut mekanizmasını ve sistemleri olumsuz yönde etkileyen yüksek sıcaklık, özellikle öğle vakitlerinde daha çok görülmektedir.
Çok sıcak havalarda vücut mevcut ısısını koruyabilmek amacıyla terleme yöntemini kullanmaktadır. Terlemenin tam olarak gerçekleşememesi vücutta sodyum ve klor kaybına neden olmakta, sonucunda da güneş çarpması yaşanmaktadır.
Güneş çarpması gibi bir durum yaşadığınızda probleminiz motosikletli dikkatli kullanamamak olmaktan çıkar. Hayati tehlikeniz doğar.
Belirtileri;
Ateşin 40°C’nin üzerine çıkması, Deride oluşan kızarıklıklar, Vücutta terlemenin görülmemesi, Kalp çarpıntısı, Düşük tansiyon, Mide bulantısı ve kusma, Şiddetli baş ağrısı, Nefes almada zorluk çekme, Bilinç kayıpları, Uyuma isteği, Ağızda ve dudaklarda kuruluk, Cilt yüzeyinde kuruma, Denge bozuklukları ve yürümede zorlanma, Ruh hali dengesizlikleri, Son olarak Nöbetler ve koma.
Serin Sürmek için İpuçlar
Bu yüksek sıcaklık koşullarında, nem emici malzemeden yapılmış naylon olmayan pamuklu sıkı gömlekler ve tişörtler daha uygun olur. Kumaş üzerindeki hareket eden bir havaya sahip olduğunuz sürece sıcaklıktan şikayetiniz olmaz.
Geleneksel malzemeler bu iş için üretilmiş özel malzemeler kadar hava geçişi sağlamadığı için buharlaşmayı sınırlayabilir.
Sadece yukarda açıklanan buharlaşma sürecini düşünün. Ter buharlaştıkça vücut ısımızı alır. Nem emici malzeme kıyafet boyunca rahatça buharlaşma vazifesine ve bedeni soğutma vazifesinde yardımcı olacaktır.
Bu malzemelerinin hepsinin anahtarı hava akışıdır. Malzeme üzerinde hava hareketi yoksa ter buharlaşma hızı düşük olur. Buda daha çok terlememize sebep olur.
Hava sıcakları yüksek olduğunda, giysilerin ıslanması cildin yakınındaki nem miktarını arttıracaktır. Bu nem vücudunuzdan ısı çekerek buharlaştırılabilir durumdadır.
Terleme Paradoksu
Terlemenin büyük kısmı hava sıcaklığında kaynaklansa da terlemeniz gereken miktarı azaltmak için ciltte yeterli ter olacaktır. Yani terlemenin azalması için terlemeniz gerekiyor. Çünkü cildimizden sıcaklık çekilmeli.
Islak Bandana
Sıcaktan rahatsızlığın en çok hissedildiği bölge baş bölgesidir. Çok sıcak havalarda bandananızı ıslatarak boynunuza takmak klimalı bir arabaya binmiş gibi hissetmenizi sağlayabilir.
Bu işi biraz daha ileri taşıyanlar var dostlar her daim motor tepesindeyseniz veya bütçeniz elveriyorsa konforu başka bir boyuta taşımak isteyenlere;
Evoparatif su soğutmalı motor Yeleği.
Motor montunuzun altına bunu giyiyorsunuz. çok ufak damlatan su kanalları var.0.5lt-1lt civarı alıyorlar sanırım. Süreler modeline göre değişiyor ama minimum 3-5saat civarı ciddi oranda serinlik sağlıyor… Sadece soğutma çözümü olarak kullanılan bu yelekler ortalama 200-300€ civarlarında satılıyor.
Sulu Kalmak
Artık yüksek sıcaklıklarda sürerken vücuttaki suyun ne kadar önemli olduğunu bildiğimize göre, hidratlı kalmanın yoldayken yapılması gereken en önemli şeylerden biri olduğunu biliyoruz.
Motosiklette nasıl her daim benzin olması gerekiyorsa bizim içinde her daim geçerli.
Hidrasyonun sağlanlanmasına yardımcı olacak ipuçlar
Ekstra su
Ben normalde de çok su tüketen bir insanım. Özellikle uzun yollarda veya gezilerde bazen 800km günde yaptığım olabiliyor. Öyle günlerimde kendimi hiç zorlamadan günde 4-5litre arası tüketiyorum ve içtiğim kadar sık tuvalete çıkmıyorum . Suyun büyük çoğunluğunu ter ile atıyorum.
Mesele aslında kilometre değil Motosiklet üzerinde kaç saat oturduğunuz ile alakalı. Yani günde birkaç saatten fazla motosiklet tepesinde kalıyorsam. Sık sık su tüketirim. Mutlaka motosikletimde 1.5 litreden fazla su olur. Depo üzeri çantamda minik termosumda her daim su olur. İşin boyutunu o kadar abarttım ki motosiklet kullanırken bile genellikle su içiyorum. Her susadığımda kenara çekmeye üşendiğim için değil nedense hoşuma gidiyor.
Motocross kullanıcıları çok hoplayıp zıpladıkları için daha fazla yorulurlar ve su ihtiyaçları fazladır. Genellikle suluk tipi sırt çantaları bel bağlamalı suluklar kullanırlar.
Ben termos kullanıyorum. Ama benim kadar sık seyahat etmiyorsanız veya termos almak istemiyorsanız yedek sularınızı buzlukta tutabilirsiniz. Çantadaki sıcakla muhtemelen bir kaç saate kalmadan soğuk suya dönüşecektir.
Termoslarla ilgili blog yazım;
https://www.endurokan.com/2021/02/18/termos-kullanimi-hakkinda-her-sey-hangi-termosu-almaliyim/
Kaliteli Hava alan yazlık kıyafetler
-Mümkünse açık renkler tercih edelim. Koyu renkler güneşi ekstra üzerinize çekecektir.
-Fileli yazlık montlar var. Özellikle fileli kaliteli bir yazlık mont giydiğinizde tişört giymekten daha çok serinlettiğini (hareket halindeyken ) kısa vadelerde fark edebilmeniz mümkün.
Bu farkı en çok iç Anadolu bölgesinin altında algılarsınız iklimin ve bitki örtüsünün kurak olduğu bölgelerde yazın üzerinize sıcak fön makinesi tutulmuş gibi hissedersiniz. Üzerinizde mont yokken daha da yakıcı bir hal alır.
Not: Yazlık olarak söylenen nispeten kalitesiz montlar ya olması gerekenden kalın yada olması gereken kadar havadar olmayabiliyorlar. Yada! daha kötüsü kaza güvenlikleri düşük oluyor. Kaliteli ürünler tercih etmeye çalışın. Ben revit air serilerini kullanıyorum. Güneşli olmayan günler için siyah çok güneşli günler için beyaz renk tercih ediyorum.
Her mont ince veya fileli olabilir bu bu kadar zor bir şey değil. Mesele bu fileli yapıyla ve inceliğe rağmen sürtünme ve kazaya dayanıklı bir mont olabilmesi. Kaza yapana kadar her mont iyi. Fermuarı bozulmadığına göre mont kalitelidir diyemeyiz.
Susuzluğun belirtileri
-
- En ufak su kaybı bende hemen baş ağrısına yol açıyor. Kimisi daha dirençlidir ama en gıcık belirtisi baş ağrısıdır. Nasrettin hoca testi hikayesi gibi kırılmadan önlemi almakta fayda var.
- Hepimizin bildiği gibi koyu renkli idrar az su tükettiğinizin bariz belirtisidir.
İdrar Testi;
Şunun altını çizelim. Dehidrasyon yani su kaybı kişinin acıya zorluklara veya oruç tutmaya karşı dayanıklı olması ile ilgili değildir.
Eğer tedavi etmezseniz sizi öldürür. En iyi ihtimalle bile bunu günlük hayatınızda sürekli hale getiriyorsanız yani kısacası ihtiyacınızın çok altında su tüketiyorsanız ileride böbrek problemleri yaşayacağınız kesindir.
Motosikletinize kötü bakarsanız nasıl karşılığını görüyorsanız bedende aynı şekilde çalışıyor. Su içmeyi sevmeseniz bile normal günlük hayatınızda dahil olmak üzere yaz –kış fark etmeksizin 2.5-3litre arası su tüketmeye gayret edelim.
Sadece Su sudur
Kahve ve özelliklede alkol daha fazla idrar çıkartmanıza ve su kaybetmenize sebep olan diüretiklerdir. (idrar söktürücü)
Özellikle sıcak olduğunda şekerli içeceklerden , kafeinden , alkolden uzak durun.
Motosiklet kullanırken alkol alınamayacağı zaten biliniyor ama biz yine de altını çizelim.
Erimiş Asfalt
Asfaltın erimesi için çok ciddi sıcaklıklar olması gerekiyor. Asfalttan ziyade yolların bazı noktalarında akıtılmış katran türevi bir malzeme görürsünüz. Plastik bir dolgu malzemesi gibi daha koyu renk ve daha düzdür.
İngilizcede “crack filling” olarak geçiyor. Ülkemizde de karşımıza çıkıyor.
Katran türevi bu malzeme genelde çatlakları doldurmak için kullanılır. Bisiklet ve motosiklet türevi 2 tekerli her araç için çok tehlikelilerdir. Hava sıcak olduğunda oldukça kaygan hale gelebiliyorlar.
Bu tarz bir dolgu malzemesi karşınıza çıktığında mümkünse kaçının yada geçmek zorundaysanız kaçış manevrası tam anlamı ile işe yaramama ihtimali varsa.
Üzerinden 90 derece yani tam dik konumdayken geçmeye çalışın. Nasıl ki metal tren yollarında veya metal parçalara dik açıyla girmeye çalışıyoruz bunlara da dik girip dip çıkalım.
Oldu ki lastik kaydı istifinizi bozmayı gazı açıp kapatmayın frene basmayın. Kaygan zemin bittiğinde tekrar kontrol size geçecektir. Bu kural zaten kaygan olan her zeminde uygulamamız gereken bir kural.
Kapanış
Son olarak bir fotoğrafımı paylaşacağım. Fotoğraf bildiğiniz doğu karadeniz turlarında çekildi. İst-artvin , ve hemen hemen tüm sahil kesimini 15 günde ortalama 5bin kilometre ve çoğunlukla çadır kampı olarak yaptığım bir yolculukta çekildi.
Seyahati Eylül ayında yapmama ve karadeniz bölgesinde bir yolculuk olmasına rağmen güneşin üzerimdeki etkilerini görebilirsiniz. Ki bende ortalamanın üzerinde bir türk esmerliğine sahibim.
Bu yolculukta kendimi güneşten fazla korumadım ve güneş kremi kullanmamıştım. Daha sıcak bir rotada ve mevsimde olsaydım eminim çok daha yakıcı sonuçları olacaktı 🙂
Doğru ekipmanlarla ve hazırlıklı olduğunuzda çok sıcak havalarda sürmek o kadarda kötü değil. Doğru kıyafet seçimini ve kendinizi sulu tutmayı unutmayın. Sıcaklığın sizi trafik koşullarına ve yola tam olarak dikkat etmediğiniz noktaya getirene kadar zayıflatmasına müsaade etmeyin. Temel olarak vücudunuz sıcaklıkla nasıl başa çıkacağını düşünmelisiniz. Konveksiyon yoluyla sıcaklığın etkilerini azaltmak. Doğru giyinmek ve bedeninizi ıslatmak buharlaşma yoluyla kaybetmeniz gereken su miktarını azaltacaktır.
Sıcak hava genellikle çok fazla güneşe maruz kalma anlamına gelir. Bu nedenle güneş parlamasının neden olduğu baş ağrılarını önlemek için iyi bir güneş gözlüğü veya karartılmış bir vizör alın.
Boynunuzun arkası gibi güneşe maruz kalan örtülemeyen kısımlar için güneş kremi kullanabilirsiniz.
Dikkatli ve farkındalıkla sürdüğünüz için teşekkür ederim
Atakan Demirtürk