Merhabalar yine motosiklet sürücüleri için fazla kaynak olmayan genelde  forumlarda yüzlerce mesajın içerisinden 3-5 faydalı mesajı okumak için saatler harcanan ve bir o kadarda önemli bir konuyu ele alacağım.

 

Yazı içeriği

 

• • Debriyaj değişim zamanını tahmin edebilmeyi sağlar
  • Debriyajdan gelen olası tepkilerle arızayı tespit edebilmeyi sağlar. Yolda kalmak istemeyen  ve motosikletini seven her motorcunun vazifesi.
  • Aynı zamanda 2.el bir motosiklet satın alırken de büyük avantaj çünkü Motorun marka modeline bağlı olarak değişmekle birlikte 150cc japon bir motosikletin bile debriyaj sistemi günümüzde minimum 50$ dan başlıyor. 400-500$ a kadar yükselebiliyor.

 

Geçtiğimiz günler motosiklet debriyajının çalışma sistemini ve parçaları hakkında bir yazı paylaşmıştım.

İşte o yazı bu yazının önayağıydı. Yazmamda ki en büyük sebep bu yazının temelini oluşturması. Eğer debriyaj sistemi hakkında dörtdörtlük bilgilere sahip değilseniz çalışma mantığı ve parça tanımları için bu yazıyı okumadan önce

 

Debriyaj hakkındaki bilgiler yazımı okumanızı tavsiye ederim;

 

Motosiklet Debriyajı Nasıl Çalışır Debriyaj parçaları hakkında

 

 

Motosiklette Debriyajın kaçırdığını nasıl anlarız?

 

Özellikle motosikletiniz 150-250cc sınıfında 10-20hp civarı bir motosikletse anlamak için büyük çaba sarf etmenize gerek olmaz.

Motosiklet her zaman kullandığınız devirde daha güçsüz kaldığını veya sürekli devirin yukarı çıkma eğiliminde olduğunu yada istediğiniz güç için daha fazla devir istediğini gözlemlersiniz.

Büyük motorlarda da böyle küçük motorlarda da böyle sadece büyükler daha güçlü olduğu için özellikle bu sorunu daha önce başka bir motorda yaşamamış veya sürüş esnasında kulağı gözü motorda olmayan sürücüler hemen anlayamayabiliyorlar.

 

En hissedilir kavram ise belirli bir hız ve devir saati tork eğrisinin ortalarındayken Gazı aniden açtığınızda Devir saatindeki artışla ivmelenme arasındaki ilişki.
Devir saati motosikletin ivmelenmesinden daha önce yükseliyor sonra dengeleniyorsa balatanız yıpranmıştır bitmek üzeredir.

 

 

Exper statüsünde olmayan çoğu mahalle arası ustada 2.el motosiklet kontrol ederken
Lastiği yüksek bir kaldırıma dayama suretiyle arka lastiğe pati çektirmeye çalışır. Bu işlemi yüksek viteste yaparlar. Neden yüksek vites çünkü düşük viteslerde tork fazla olduğu için yanıltıcı olabiliyor.

Debriyaj kavrama ayarı yaparken de bunu yaptıklarını görürsünüz.
Eğer ki arka lastiğe güç aktarmazken Motor devri dönmeye devam ederse debriyajın bittiği tanımı yapılır.

Ama bu yöntemde zaten sağlam olan debriyajı yıpratır veya lastiği biraz yıpratma gibi sonuçlar var. Dolayısıyla aşırı anlamsız mahalle arası bir işlem.

 

Hatalı Debriyaj Kavrama Ayarı

Hatalı debriyaj ayarı da bazı yönlerden balata bitmiş gibi belirtiler gösterebilirler.
Debriyaj kavrama ayarı nasıl yapılır? Bu konu hakkındaki yazım ;

Motosiklet Debriyaj Ayarı Nasıl Yapılır? Püf noktaları nelerdir?

Debriyaj ayarınızdan eminseniz veya her koşulda aynı tepkileri veriyorsa debriyajla ilgili bir probleminiz olduğu kesindir.

 

Nereden başlayacağıma henüz karar veremedim ama başlamadan önce şunu bilmenizde fayda var.

 

Japon veya Avrupa bir motosiklet kullanıyorsanız  ayrıca fazla kurcalanmamış orjinal debriyaj sistemine sahipse. Debriyaj kavrama balatasının bitmesi haricinde pek sorunla karşılaşmazsınız.

Ama debriyajınızdan balata bitmesi haricinde huysuz tepkiler geliyorsa motosikletin bilmem kaçıncı sahibiyseniz. Bilin ki geçmişinde oralara illaki usta eli değmiştir.

 

Üreticilerin yaptığı sistemler kolay kolay çalışmayı durdurmuyor ama ne zaman ki usta eli değse malzemenin yarı canı otomatik olarak gidiyor. Sorun biraz ustalarda birazda müşterinin “ustam cebimizi üzmeyecek şekilde idareten yap zaten satacağız” naralarında..

 

Şöyle ki Debriyaj balatalarını değiştirir sacını değiştirmez veya balataları değiştir yayları değiştirmezseniz motosikletten farklı tepkiler alabiliyorsunuz. Artan parça fiyatlarıyla değişen zaruri parçalardaki  minimalleşme hızla devam ediyor.

 

 

Debriyaj Kontrolleri ve Arıza Teşhisi

 

 

Arabalar tek nokta kavramalı debriyaj balatası kullanırken motosikletle multiplate yani çok plakalı  debriyaj kullanırlar.

Arabalarda çok plakalı debriyaj kullanımı  f1 ve çok performanslı  otomobillerde görülür.

Çok plakalı debriyajın en büyük avantajı hem ısı dağılımıdır. Hem de çok plaka sayesinde temas eden daha fazla yüzey alanı olmasıdır.

Ancak unutulmamalıdır ki her Plakanın 1mm gibi ufak bir rakam incelmesi 5 plakanız varsa. Toplamda 5mm incelme olduğu anlamına gelir .Buda üreticinizin verdiği toplam kavrama noktası kalınlığı paket halinde 20mm ise %25 oranında bir aşınmaya tekabül eder.

 

Debriyajın kötü olduğunu ne zaman anlarsınız?

 

 

Sert bir vites kolu ,Takılma , geç gelen güç veya bulunması zor bir boşa kadar çeşitli semptomları vardır.
Aşağıda ortak belirtilere göre ilişkili sorunu bulmak için bir liste düzenledim.

 

Hatırlatmakta fayda var söküldükten sonra her parça potansiyel bir problemmiş gibi  kontrol etmelisiniz. Bugün problem olmayabilir ama değiştirmediğiniz parçalar ilerde başınıza tekrar bela olurlar.

 

 

Aşınmış debriyaj kavrama plakaları

 

 

Semptomlar : Debriyaj Kaçırma yapıyor, güç geç geliyor. Devir saati motor gücünden önce yükseliyor?

Arıza: Debriyaj kavrama balataları tükenmiş veya ayarsız olabilir.

 

Çözüm; Debriyaj balatalarını değiştirmek kısa vadede çözüm olabilir ancak. Balatalarla beraber binlerce kilometre hizmet veren sürekli baskı altında kalan sac ve yay gruplarını da değiştirmenizi tavsiye edebilirim.

 

 

Çarpık (sıcaktan yanmış) Tahrik plakası

 

Semptomlar ; Özellikle viteste  boşu yakalamak zor ve Kavrama noktası hissedilmiyor çok tutarsız geniş aralıkta çalışıyor?

 

Arıza; Tahrik edilen plakalar sıcaklıktan deforme olduğunda bu arıza meydana gelir. Genellikle yarım debriyaj kullanımda  teker denemelerinde , motosiklete aşırı yüklenmede veya 2. Bir arızalı motosiklet çekilmesinde oluşur.

Şöför hatalarından meydana gelir.

Çözüm; Yanmış plakaların değiştirilmesi. Tercihen hepsinin değiştirilmesi. Debriyajın durumuna ve kilometresine bağlı olarak sac ve yaylarla ilgili tavsiyem halen geçerli.

 

Küçük Balata seti yüksekliği

 

 

Tanım; Debriyajın saclardan ve yaylardan oluştuğunu biliyoruz. Bunların toplamına paket deniyor. Bunlar milimetresine göre satılıyorlar.

 

Semptomlar; Yeni balata ve sac takımları aldınız ama motosiklet kavramada halen kaçırma yapıyor?

Arıza; Orijinal olmayan sac ve balata plakaları satın aldınız. Böylece toplam paket yüksekliği orjinale göre daha ince oldu.

Çözüm; Yay ön yükü biraz daha arttırılarak daha sıkı bir bağlantı sağlanmaya çalışılır. Eğer hala olmaz veya randıman alamazsanız değişim şart.

 

 

Aşınmış Yaylar

 

 

Semptomlar; Motosikletiniz kavrama esnasında aşırı titreyerek kalkıyor veya debriyajınızı serileştirmek için bir balata ve sac çıkarttınız. Ancak buna rağmen debriyaj biraz zaman geçtikten sonra tekrar kaçırıyor.

Arıza; Debriyaj yayları zamanla serbest uzunluklarına erişim özelliğini kaybetti. Artık balata ve sacları birbirine sürtmek için gerekli ittirme kuvvetini düzgün şekilde sağlayamıyor.
Çözüm ; Yayların değiştirilmesi ve tüm yayların mutlaka doğru ve eşit tork ayarıyla sıkılmasıdır.

 

Yıpranmış Debriyaj tası

 

 

Semptomlar; Nötr bulmak zordur. Kavrama arasındaki zaman genişliği uzun sürmez. Debriyaj manetinde ani tepkiler hissedersiniz. Bir vitese taktığınız motosiklet ani kontrolsüz güç aktarma  tepkileri  verir.

 

Arıza; Tas  Parmaklarında oluklar var. Balata sac ve basınç kapağı Doğru şekilde oturmuyor.

Çözüm: Tas genelde ayrıca satılmıyor. Eğer tas gerekiyorsa genelde yay balata sac ve tüm parçalarıyla takım olarak geliyor. Dolayısıyla takım halinde almaya kendinizi hazırlayabilirsiniz.

 

 

Yıpranmış Basınç kapağı –Bitiş diski

 

 

Semptomlar; Debriyajı çektiğinizde gürültülü bir ses duyarsınız
arıza; Basınç kapağı arızası olabilir. Aşırı sıcaklıktan dolayı problem yaşadıysanız renk değiştirebilir.

Mekanik bir arıza varsa motosikletin boşalttığınız yarında mekanik parçalar veya kapak üzerinde mekanik hatalar gözlemleyebilirsiniz.

 

Çözüm; Kolay kolay bozulmayacak en az yıpranan debriyaj ögesidir. Parçanın bozulmasına neyin sebep olduğunu değiştirmeden önce mutlaka tespit ve analiz edin.

Sonrasında parçayı değiştiriniz. Yine aynı şekilde bitiş diski parça olarak satılmayabilir. komple sistem almanız gerekebilir.

 

 

Otomatik Kavramalı Debriyajlar

 

Scooterler de Kullanılan debriyajlardır. Vitesli Motosikletlerin aksine kuru debriyaj kullanırlar. Çalışma prensibleri oldukça basit ve mantıklıdır Motor devri arttıkça merkezkaç etkisi ile kavrama yapmaya başlarlar.

Otomatik debriyajlar hakkında çok fazla konuşmaya gerek yok çünkü scooterlerde genelde birkaç cıvata ile debriyajın olduğu bölüme ulaşmak mümkün ve gözle muayene yapılabiliyor.

Scooterlerde kavrama sadece debriyajdan ibaret değil. Varyatör,  kayış, baga gibi elemanları mevcut.

Üreticinin verdiği periyodik zamanlarda değişimini gerçekleştirirseniz büyük problem yaşamazsınız.

 

Kaydırmalı Debriyajlar

 

Herhangi bir motoru mekanik olarak aşırı devirlemek mümkündür. Bunun için 4 Viteste ve ideal süratte giden bir motosikleti aniden 2.vitese düşürmek yeterlidir.
Motor arızalarının büyük çoğunluğu bu tarz hareketlerden meydana geliyor.

Bu aşırı devirleme hareketi yüksek süratlerde ve devirlerde arka lastiğin yola tutunamamasına daha alt devirde kalmasına sebep olabiliyor. Buda arka lastiğin kısa süreli kilitlenmesine yol açabiliyor.1980 lerde icat edilen ama üreticilerin maliyet yüzünden normal motosikletlerin %90 unda kullanmadığı bu özellik yüksek güçlü motorlarda çoğu zaman abs den daha çok fayda sağlıyor.

Bu tip debriyajlar bir nevi devir kesici mantığında çalışarak arka lastiğe tüm gücü aniden aktarmıyorlar.(Bir nevi geriye dönük tork sınırlayıcı diyebiliriz)

 

Debriyaj ve Motor yağı seçiminin önemli

 

 

Otomotiv sektöründe bildiğiniz gibi Şanzıman yağı ve Silindir(Motor yağı) Birbirinden ayrı çalışırlar ayrı özelliklere sahiptirler. Ama motosikletlerde genellikle hem şanzıman hem motor yağı aynıdır.
(Scooterlerdede ayrıdır)

 

Bu birliktelik büyük bir ikilem yaratır. Üreticiler reklamlar da daha az sürtünme dolayısıyla  daha uzun motor ömrü gibi pazarlamalar yaparken. Debriyajın çalışma mantığı sürtünme prensibine dayalıdır. Eğer sürtünme olmazsa kaçırma yapar.
Dolayısıyla hatalı yağ seçimi debriyajın kaçırmasına veya zarar görmesine neden olabiliyor.

 

Motosiklet üreticinizin kullanım klavuzundan sizlerle paylaştığı sertifika , viskozite ve  servis numaralarının dışına bilmediğiniz ve kendinizden emin olmadığınız sürece çıkmayın.

 

Eski teknoloji motorlar genellikle tam sentetik yağlarda büyük problemler yaşayabiliyorlar. O yüzden bu konunun üzerinde durmanızı tavsiye ederim.

 

Bu yağın markasıyla fiyatıyla kalitesiyle ilgili bir konu değil . Motul ,ipone, putoline ne aldığınız ile ilgili değil.

 

Türk  insanında ki “ en pahalısını aldık ya daha ne yapalım “ algısının ötesinde bir konu.
Eğer yağ markası veya özelliklerini değiştirdikten sonra debriyaj kaçırma problemleri yaşadığınızı düşünüyorsanız tekrar eski yağınıza dönmenizi tavsiye ederim.

 

 

Debriyajın Ömrü Nasıl Uzatılır?

 

Debriyajınızın ömrünü uzatmak için neler yapabileceğinizi ve daha da önemlisi ne yapmamanız gerektiğini bilmek iyi bir fikirdir.

 

• Üretici tarafından önerilen kaliteli yağı kullanın
• Yağ değişim aralıkları konusunda katı olun
• Debriyajsız vites değiştirmekten kaçının
• Çok fazla sıcaklık ürettiği için ani-dur kalklardan ve ivmelenmelerden uzak durun. Söz konusu durum top speed yapmak değil ani hızlanmak dolayısıyla zarar vermek için hızlı gitmek gerekmiyor hatırlatalım.
• Motorunuzu aşırı ısıtmayın(Sıcaklığı herdaim kontrol edin)
• Zincirinizi her daim uygun bir gerginlikte tutun

 

• Sürüş sırasında kısmi  yani yarım debriyaj kavramasından kaçının (özellikle yavaş hızlarda yaygındır)
• Uygun bakım ile debriyajınız çok uzun süreler dayanabilir.  Bir debriyajın motosiklette kaç kilometre gitmesi gerektiğine dair bir standart yoktur. Ama istatistiksel bakılırsa minimum 50bin kilometre gitmesi veya 150bin kilometre bile gitmesi bile büyük sürpriz olmaz.
  Şuan kullandığım suzuki v-strom motosikletim 133binde hala orjinal debriyajında ve benim hedefim eğer hala sahip olur ve altını çiziyorum  ben kullanıyor olursam 250bindeyken bile orjinal motor ve debriyajını kullanması üzerine. Dilerim sizlere faydalı olabilmiştir.
  Yazıyla ilgili görüşlerinizi veya işlememi istediğiniz konular olursa yorumlarınızı mutlaka bekliyorum.

  Atakan Demirtürk