Merhabalar tekrar önemli bir konuyla karşınızdayım. Her motorcunun biraz olsun bilmek zorunda olduğu konulardan biri.
Bu yazıda debriyaj sisteminin çalışma mantığından barındırdığı parçalardan bahsedeceğiz.
En önemlisi de debriyaj sisteminin sağlık kontrolünün nasıl yapabileceğinizden bahsedeceğiz.

Motosiklet debriyaj sistemi çalışma mantığı

Manete bastığımızda az çok neler olduğunu bilirsek motosiklete daha hakim sürüş yapabiliriz. Yaptığımız hatalı bir hamlede motosikletin ne tepkiyi verebileceğini daha iyi analiz edebiliriz.

Hatta benim kanaatim motosiklet kullanmayı öğrenmeden önce bunu bilmek daha mantıklı. Debriyaja basıyoruz ama neden basıyoruz neden basmayınca stop ediyor? Diye sormak yerine

Mantığını kavrasak zaten öğrenmeye çalışan kişi
“neden stop etti ” diye düşünmeyecek aklında  ne yapması gerektiğini az çok düşünebilir.

Öncelikle şunu belirtelim çalışma mantığı motosiklette de arabada da aynı şekilde. Sadece parçalar boyutları ve tasarımı değişiklik gösteriyor. Motosiklette ki en büyük  fark sıralı şanzıman kullanıyor olması.

Aşağıdaki animasyonda debriyaj birleştiğinde aktarımın gerçekleştiğini görebilirisiniz.
Dolayısıyla debriyaj motorun gücüyle şanzıman arasındaki bağlantı açıp kapatan parça.
Motorun tüm gücü hissettiğiniz altınızdaki tüm beygirler bu parçanın birleşmesiyle lastiğe iletiliyor.

Debriyaj Sisteminin Parçaları

Debriyaj Tası

Tüm debriyaj tertibatını tutan kase şeklindeki tastır. Dış yüzeylerde tahrik dişlerine sabitlenen dişleri vardır. Bu, şanzımana bağlı olduğu anlamına gelir. Debriyaj milinin ucuna bağlanır.

 

Debriyaj göbeği

Debriyaj göbeği, debriyaj tası ve basınç plakası arasına yerleştirilir. Debriyaj plakaları bu göbeğe monte haldedir. Merkez delikte ana milde  birlikte dönen dişler vardır. Bu motora bağlı olduğu anlamına gelir.

Debriyaj plakaları

 

Herkesin bildiği en meşhur parçamız debriyaj plakaları. Yani diğer parçalar bu parça için bir elçi durumundayken işi yapan en çok yıpranan parçalarımız bu debriyaj plakalarıdır.
Ama sistemin doğru çalışması için her parçanın doğru çalıştığından emin olmak gerek. En önemli parça budur şeklinde bir şey asla yok. Parçalardan biri hatalı çalışırsa netice etkilenecek zarar görecek hasarı dışarıdan en çok belli edecek parça budur.

Debriyaj Sacı – Sac plaka

Halka şeklindedir ve çelikten ve bazen alüminyumdan yapılmıştır.
Bu sac plakalar debriyaj plakaları  ve debriyaj göbeği arasında arayüz oluşturur.  İç yüzeyinde dişler var. Bu dişler debriyaj göbeğinin kesiklerine sabitlenir.
Genellikle dayanıklı olması sebebiyle çelikten üretilirler. Alüminyum plakalar, daha hafif olmaları nedeniyle Motogp’de tercih ediliyor. Bu plakalar çelik plakalara kıyasla çok hızlı aşınırlar.

Tüm debriyaj balatası yüzeylerine temas edecek şekilde yerleştirilir. Dolayısıyla motosikletinizde 4 tane debriyaj balatası varsa 5 tane sac olur.

Bitiş kapağı- Basınç Plakası

Tasımızı göbeğimizi saçlarımızı yerleştirdik.
Debriyaj yay gerginliğine karşı çalışan debriyaj tertibatının hareketli kısmıdır.

Debriyaj kolu devreye girdiğinde debriyaj plakalarındaki sıkıştırma hareketini serbest bırakır.

Debriyaj yayları

Debriyaj yaylarının şekli kısa bir bobin gibidir.
Bu yaylar, yay gerginliği boyunca sürtünmeyi ve çelik veya alüminyum plakaları sürekli baskı altında yani şanzımanla motoru birleşik olarak tutar.
Debriyaj kolu basılı olmadığı sürece sistemi birleşik tutar.
Çoğu Motosiklette 5 veya daha fazla yay mevcuttur.
Daha yüksek motor çıkışı için daha sert veya daha fazla yay kullanılırken, debriyaj seviyesi çekme kuvvetini hafifletmek için daha yumuşak veya daha az yay kullanılır.
Bazı durumlarda üreticiler hidrolik debriyajda kullanabiliyorlar.
Fazla ve sert yaylar debriyaj manetinizin ağırlığıyla hissedilebilir. 150cc bir motosiklet ile 1000cc bir motosikletin debriyaj maneti ağırlığı 3-4kat fark edebiliyor hissiyatta.
Sıkılığını ayarlayan vidalar mevcuttur. Hepsi Aynı tork ayarında olmalıdır. Aksi taktirde sac ve balatalar hatalı olarak yıpranabilirler..

Evet Arkadaşlar temel bir debriyaj sistemi bunlardan ibaret.

Normal durumda debriyaj ve motosiklet birleşiktir. Bir sürücü vites değiştirmek için veya kalkış yapmak için debriyaj koluna bastığında helezon yaylar sıkıştırılır. Debriyaj ve sac arasında açıklık oluşur. Buda plakaların birbirinden ayrı hareket etmesini sağlar güç aktarımı kesilir.

Görünen parçalar

Debriyaj Maneti

Debriyaja aç kapa komutunu daha kolay  ve dozlanabilir vermemizi sağlayan en bilinen parçamız

Debriyaj teli

Motosiklet debriyaj teli manet ile debriyaj tası arasındaki güç iletimini sağlayan çelik tel.
Motosiklette en meşhur yolda sebeplerinden biridir. Bu tel koparsa motosiklet debriyajı ayıramaz. Fren maneti bile kopsa tek frenle bir şekilde gidersiniz ama debriyaj teli koparsa game over.
Aynı şekilde park halinde ufak bir düşmede bile  eğer manet kırılırsa yolda kalırsınız. O yüzden yan sanayi manet ve yan sanayi tel kullanmaktan kaçınmalıyız.

Debriyajla ilgili son tanımlamalar 

2 çeşit debriyaj türü var.
Islak ve kuru debriyaj olarak 2 ye ayrılıyor. Bizim motosiklette kullandığımız debriyaj türü eğer Türkiye’de bir kaç taneden fazla olmayan bir motosiklet kullanmıyorsanız. Islak  tip debriyajdır.
Islak debriyajlar evrenseldir ve çoğu motosiklette bulunur. Üretilen motosikletlerin neredeyse %99’u ıslak debriyaj tipini kullanıyor. Islak debriyajda, tüm debriyaj grubu  motosiklet gövdesinin içine monte edilir.
Burada bir sönümleyici gibi davranan yağda debriyajın kendine çarpmasını durdurur.

Avantajlar:

• Yağ sirkülasyonu nedeniyle daha az aşınma ve yıpranma etkisi vardır.
• Kuru debriyaja kıyasla daha yumuşak bir bağlantıya sahiptir
• Motor yağı ile soğutulur
• Debriyajın ilk kalkışında kaymayı iyi tolere eder
• Üretimi daha ucuzdur
• Islak debriyaj işlemi sessizdir ve kuru debriyaj işlemine kıyasla daha az gürültü yapar.
  Dezavantajlar:
  • Debriyajın varlığı için yağın özel olarak sirküle edilmesi gerekir.
  • Debriyajın yağda dönmesi nedeniyle, motor arka tekerleğe bir miktar beygir gücü kaybeder
  • Debriyaj aşınma  metal çöpleri motor yağına karışır (böyle bir sorunu önlemek için bir yağ filtresi takılmıştır)Genel olarak bakıldığında Uzun ömürlü olması dayanıklı olması nedeniyle mantıklıdır.

  Kuru Tip debriyaj

  Kuru debriyaj, ıslak debriyajla hemen hemen aynıdır, tek fark, millerde yağı dışarıda tutan keçeler olmasıdır. Kuru debriyajda, tüm debriyaj motosiklet kasasının dışına monte edilir.

Debriyajın içinde dolaşan yağ yoktur, bu da debriyajın kendisini vurmasına neden olur.
Debriyajın kendine has bir sesi vardır. şık şık şık şeklinde vuruntu sesini duyabilirsiniz.
Ducati genellikle bu tür bir kurulum kullanır.

Avantajlar:

• Motosikletin kasasının dışında olduğu için değiştirilmesi çok kolaydır.
• Debriyaj için yağın dolaşımına gerek yoktur, bu da sonuçta debriyajdaki yağ sirkülasyonu nedeniyle beygir gücü kaybındaki azalmayı ortadan kaldırır. Yarış bisikletlerinde kullanılmasının en büyük nedeni budur.
• Motorda sürtünme modifiyeli yağları kullanabilirsiniz
• Kullanmak daha kolay olur.
• Eğer ilginç olmak bir avantajsa çoğu kişide olmayan bir sisteme ve tasarıma sahip olursunuz. Dışarıdan oldukça şık göründüğünü söylemekte fayda var.
  

  Dezavantajlar:

  • Kavrama etkisi nedeniyle debriyaj aşırı ısınır ve çok hızlı tükenir.
  • Daha kısa bir ömrü vardır.
  • Çok gürültülü; bazen altınızda çekiç vuruyorlarmış gibi hissedebilirsiniz.

  Kapanış
  Debriyajın çalışma mantığından ve parçalarından bahsettik.
  Bir sonra ki yazımda Debriyaj sağlık kontrolü ve debriyaj ayarlarından bahsedeceğim.
  Hangi Arızada debriyajın hangi parçası kontrol edilmeli
  Debriyaj değiştirirken hangi parçalar değiştirilmeli.

  Kapatmadan önce daha anlaşılır olması için yabancı kaynaklı güzel bir animasyon videosu bırakıyorum. Kelimeleri özellikle anlamak istiyorsanız alt yazı seçeneğinden Türkçeyi de seçebilirsiniz.
  Ama animasyon bile yeterince anlamak için yeterli.

  Dilerim keyif almışsınızdır ve size faydalı olabilmiştir.
  İstekler ve düşünceleriniz için yorumlarınızı beklerim.
  Keyifli Sürüşler